Біяграфія

Біяграфія

Дзякуючы свайму таленту і настойлівасці будучы кампазітар у 1966 годзе паступае у Мінскую музычную вучэльню на аддзяленне «Харавое дырыжыраванне».
Так пачаўся творчы шлях вялікага талента.

Алесь Уладзіміравіч Рашчынскі нарадзіўся 2 красавіка 1949 года ў слаўным горадзе Лагойску. З самага маленства мастацтва акружала хлопчыка: Алесь назіраў за прыезджымі мастакамі, слухаў музыку па «радыё-талерцы», граў на баяне дуэтам з бацькам — і марыў аб прафесійнай музычнай кар'еры.

Цяжка было не заўважаць выключную прыродную музыкальнасць юнака: скончыўшы ўсяго 2 класы музычнай школы па баяне, у свае 16-17 год Алесь ужо кiраваў школьным духавым аркестрам i граў у iм на кларнэце. Паралельна распiсваў партыi для клубнага эстраднага аркестра, у якім сам граў на баяне, фартэпiана i альт-саксафоне, а таксама расшыфроўваў джазавыя iмправiзацыi з фанаграм. У пазнейшых інтэрв'ю Рашчынскі прызнаецца: «Сапраўды, ў сваім жыцці
я пераіграў амаль на ўсіх інструментах сімфанічнага аркестра
і народных інструментах. Кампазітару без гэтага — нельга.»

Алесь з маці Анастасіяй Міхайлаўнай, бацькам Уладзімірам Фадзеевічам і старэйшым братам Валерыем

А. Рашчынскі ў дзіцячыя і юнацкія гады

Сціпламу «местачковаму» юнаку Алесю пашчасціла атрымаць першыя прафесійныя веды ў цудоўных выкладчыкаў — Аляксея Іванавіча Граса (памяці якога ў будучым кампазітар прысвеціць свой харавы канцэрт)
і Яўгеніі Барысаўны Назаранкі.

На занятках у класе С.П. Лях

… Яўгенія Барысаўна разбудзіла маю музычную душу… вызваліла маю волю і дала ўпэўненасць у сваіх сілах. Дзякуючы яе школе я змог паступіць у Дзяржаўны музычна-педагагічны інстытут імя Гнесіных...

Я. Б. Назаранка

Усё гэта: i вялiзная музычная практыка,
i багаж ведаў, i сама маскоўская творчая атмасфера — фармiравалi суцэльнага чалавека, кваліфікаванага спецыліста, прафесійнага музыканта. Алеся не пакiдала думка самому пачаць пiсаць сур'ёзную музыку.

З аднакурснікамі Гнесінскага інстытута

У Маскве (1971-1975гг.), студэнт Алесь Рашчынскі вельмі хутка абрастае новымі знаёмствамі, вучыцца ў выдатнейшых музыкантаў: В.А.Благаабразавай, А.А.Юрлова, Л.М.Паповай, В.С.Папова, У. М.Мінiнa, I.P.Лiцвенкi. Вольнага часу амаль не было – ужо тады Алесь Рашчынскі кіраваў самадзейным калектывам пры Астанкiнскiм прыборабудаўнiчым заводзе, браў удзел у запісу музыкі на «Масфільме», актыўна наведваў шматлікія канцэрты і музычныя фестывалі.

У 1973 годзе, яшчэ падчас вучобы ў Маскве, Алесь Рашчынскі разам з аднадумцамі Анатолем Каландзёнкам, Яўгенам Бароўскім, Яўгеніяй Назаранкай i Уладзімірам Скараходавым бярэ ўдзел у адкрыцці першага ў Беларусі аддзялення народнага хору ў сваёй альма-матэр — Мінскай музычнай вучэльні імя М.Глінкі. Ён становіцца першым загадчыкам аддзялення «Народна-харавыя спевы» і да 2009 года (з перапынкам на службу ў войску) выкладае там шэраг дысцыплін.

На пытанне: «Адкуль узнiкла Ваша цiкавасць да народнай творчасцi i беларускай музычнай культуры?», Алесь адказваў: «Аўтэнтычны фальклор я пачуў вельмi позна, а з гэтага, я лiчу, i павiнна пачынацца жыццё музыканта… Той кампазiтар, якi пазнаёмiцца з фальклорам, доўга будзе сябраваць з iм. …Вось з 1973 года (за шэсць год да паступлення на кампазiцыю) i пачалося спасцiжэнне мною таго, што ўсе лiчаць падмуркам прафесiйнай культуры, а я лiчу вяршыняй народнага духу — фальклору. …Ён стаў нават не часткай, а суцэльным маiм жыццём. Я часта думаю аб тым, што нiводны прафесiйны кампазiтар не можа нават i наблiзiцца да стварэння мелодыi, падобнай да народнай, бо народ «шлiфаваў» свае песнi стагоддзямi.

У перыяд армейскай службы

Выкладчык А.Рашчынскі з навучэнцамі першага набору аддзялення «Народна-харавыя спевы»

Беларуская народная песня — шчасце, якое даў мне Бог. Праз беларускую песню я ўсведамляю сябе часткай народа… Для мяне фальклор не проста «народная творчасць», ён — фiласофiя, светапогляд беларускага народа, да якога я належу...

Мала хто ведае, што вядомы харэаграфічны ансамбль «Харошкі» пачынаў сваё існаванне пад музыку Алеся Рашчынскага. З 1976 па 1979 год ён выконвае ролю музычнага кіраўніка ансамблю і спецыяльна для яго стварае дзве праграмы, адна за якіх у 1977г. была ўзнагарождана Першай Усесаюзнай прэміяй. Менавіта
ў «Харошках» Рашчынскі пачынае пісаць свае першыя аўтарскія творы.

Справа пайшла ладна: калектыў прымаў удзел у шматлікіх конкурсах, з'ездах і канцэртах. Калі aнсамбль «Купалінка» (які пачаткова быў часткай «Харошак») пачаў самастойнае творчае жыццё, ён займеў неабходнасць у новым рэпертуары, і Алесь Уладзіміравіч актыўна ўзяўся за стварэнне новых канцэртных праграм, паралельна думаючы аб заснаванні ўласнага калектыву.

У складзе гурта «Купалінка»

Між тым лёс ужо падрыхтаваў для яго сустрэчу з Міколам Аляксеевічам Козенкам — даследчыкам фальклору, укладальнікам шматлікіх фальклорных зборнікаў, кіраўніком музычнага фестываля «Берагіня», уладальнікам спецыяльнай прэміі презідэнта РБ дзеячам культуры і мастацтва, земляком, з якім Алеся Рашчынскага звязала шмагадовае шчырае сяброўства і творчае супрацоўніцтва.

А. Рашчынскі з У. Гадоўскім і М. Козенкам на фестывалі «Берагіня»

Дзякуючы «Харошкам» адбылася яшчэ адна вельмі важная і, магчыма, лёсавызначальная для Рашчынскага сустрэча. Звернемся да ўспамінаў самога Алеся Уладзіміравіча: «У 1978 годзе пасля канцэрта ансамбля «Харошкi» у філармоніі да мяне падыйшоў Андрэй Юр’евiч Мдзiванi. Ён сказаў, што мне трэба займацца кампазiцыяй, i прапанаваў падрыхтаваць мяне да паступлення ў кансерваторыю. Я вельмі ўзрадаваўся і пад яго назіраннем напісаў харавыя мініяцюры, раманс, фартэпіянные варыяцыі. Яшчэ ў мяне былі запісы апрацовак народных песень.

Сабраўшы ўсё гэта разам, я прыйшоў на кансультацыю да Яўгена Аляксандравіча Глебава. Таксама я прынёс з сабой магнітафон, каб прадэманстраваць запісы. У класе сядзелі яго вучні, некаторых я ведаў, з некаторымі пазнаёміўся пазней. І вось я спеў і сыграў, потым ўключыў магнітафон, і заспявала «Купалінка». Пачалося абмеркаванне. Яўген Аляксандравіч адзначыў апрацоўкі народных песень. Гэты дзень быў для мяне шчаслівым...»

Кампазітар Андрэй Мдзівані

Навучанне ў Яўгена Глебава стала для Рашчынскага асобнай старонкай жыцця. Яны працуюць разам доўгія гады: пад кіраўніцтвам Яўгена Аляксандравіча Рашчынскі скончыў Беларускую дзяржаўную кансерваторыю, потым асістэнтуру-стажыроўку. Глебаў становіцца рэцэнзентам яго з М. Козенкам зборнікаў «Танцы Паазер'я», «Народныя танцы радзімы Якуба Коласа» і «Мелодыі Гарыні і Убарці».

У класе прафесара Яўгена Глебава

Дзякуючы моцнай прафесійнай базе, якую даў Глебаў,
і свайму яскраваму таленту, усяго праз 1 год пасля сканчэння кансерваторыі, Рашчынскі ўваходзіць у склад Беларускага саюза кампазітараў.

Глебаў даў усё, чым я карыстаюся зараз. Ён даў мне методыку адносiн да самой музыкi, методыку выкладання музыкi наогул, даў шырокiя веды
па кампазiцыi, па музычнай форме, па аркестры
i аркестроўцы.

У той жа час адбылося знаёмства Алеся Уладзіміравіча з яшчэ адным геніяльным творцам – Нілам Сымонавічам Гілевічам. Спалучэнне геніяльных вершаў і не менш геніяльнай музыкі заўсёды дае адпаведны вынік. Алесь Уладзіміравіч шкадаваў, што так позна пачаў пісаць музыку на вершы Ніла Сымонавіча, але творамі, што паспеў стварыць, вельмі ганарыўся і даражыў.

«…Я бяру на сябе смеласць лічыць сябе вучнем паважанага Ніла Сымонавіча, хаця і не меў шчасця вучыцца непасрэдна ў яго, слухаць ва ўніверсітэце яго лекцыі. Але ўсё, што ён піша, — гэта напісана быццам для мяне асабіста, для ўсіх, каму дарагі лёс краіны.»

Народны паэт Беларусі Ніл Гілевіч

Н. Гілевіч і А. Рашчынскі на ганку МДМК імя Глінкі

Да гэтага часу (а быў ужо канец 80-х) Алесь Рашчынскі напісаў ужо вялікую колькасць аўтарскіх твораў: знакамітую манументальную араторыю «Смутак памяці» (прысвечаная бацьку-франтавіку), кантату «Дзіцячыя песні», фантазiю для народнага аркестра «З рога — ўсяго многа», Сімфонію, сюіты для сімфанічнага і народнага аркестраў, музыку для лялечнага тэатра «Сказка о царе Салтане». Аўтар прызнаецца: «Дарэчы, гэта быў адзіны ў жыцці заказ. Я.Глебаў, праслухаўшы запіс гэтай музыкі, запытаўся: «Колькі ж тут іграе інструментаў?». Для мяне гэта пытанне было вышэйшай адзнакай, бо там іграла ўсяго дзесяць чалавек. А на самой справе быў адлюстраваны ўвесь сімфанічны аркестр».

Ішла актыўная сумесная праца з Міколам Козенкам над зборнікамі песень і танцаў Беларусі — за некалькі год Рэспубліканскі навукова-метадычны цэнтр выдаў восем зборнікаў, сааўтарамі якіх яны з'яўляюцца: чатыры песенныя для вакaльных гyртоў, чатыры — для інструменталыных. Таксама чакалі свайго часу і шматлікія апрацоўкі і расшыфроўкі для інструментаў і хору.

І гэты час настаў: у 1989 годзе Алесь Рашчынскі становіцца мастацкім кіраўніком гурта «Купалінка», разам з якім знаёміць з беларускай народнай песняй слухачоў не толькі Беларусі, a i Польшчы, Германіі, Бельгіі, Францыі, Швейцарыі, Аўстрыі, Cірыi.

«Агмень» выступаў на Першым з’ездзе беларусаў свету ў Оперным тэатры, на 75-годдзі БНР у Белдзяржфілармоніі, «Славянскім базары», Першым міжнародным фестывалі фальклору ў Пінску, Днях культуры Мінска ў Боне (ФРГ), на розных святах, выставах, імпрэзах.

У 1991 годзе, яшчэ працуючы ў «Купалінцы», Алесь Уладзіміравіч стварае гурт-капэлу «Агмень» — першы ў Беларусі калектыў, які спявае і iгpaе аўтэнтыку на прафесійным узроўні. Пэўны час у ім працавалі легендарныя цымбалісты — бацька i сын Аляксандр i Mixaіл Лявончыкі.

Бацька і сын Аляксандр і Міхаіл Лявончыкі

Л. Верхавень і А. Рашчынскі ў складзе гурта «Купалінка»

Капэла «Агмень» Цэнтра этнаграфіі і фальклору Цэнтральнага раёна

У пачатку 90-х жыццё савецкіх грамадзян змянілася раз і назаўсёды. Падзьмуў вецер пераменаў, які закрануў кожнага чалавека ў асобнасці і ўсіх разам узятых. Для Алеся Рашчынскага гэты час быў не толькі часам пераменаў у вонкавым свеце, але і пераменаў унутранных, пераасэнсавання жыцця і расстаноўкі прыярытэтаў. Усю сваю энергію кампазітар накіраваў на выкладанне музычных дысцыплін у вучэльні.

Вядома, праўду кажуць, что настаўнік — гэта не прафесія, а прызначэнне. Вось і Алесь Уладзіміравіч быў адзначаны Богам. Ён вельмі ганарыўся і любіў сваіх вучняў, і яны адказвалі ўзаемнасцю. Тыя з выпускнікоў, хто працягвае займацца музычнай дзейнасцю, актыўна выкарыстоўваюць творы свайго настаўніка ў рэпертуары ўласных калектываў, а сучаснае пакаленне с захапленнем іх выконвае.

Па-ранейшаму актыўна Алесь Уладзіміравіч працуе над сваімі новымі задумкамі: распрацоўвае навучальныя метадычныя праграмы па расшыфроўцы і апрацоўцы народных песень, па аранжыроўцы і па складанню рэпертуару ў народным хоры для музычных вучэльняў Беларусі, удзельнічае ў стварэнні праграмы музычнага выхавання для беларускамоўных садкоў, па просьбах студэнтаў робіць выдатныя аранжыроўкі для Дзяржаўных экзаменаў у музычнай вучэльні, якія выглядаюць як сапраўдныя канцэрты і заўсёды збіраюць поўную залу, расшыфроўвае песні роднай Лагойшчыны, каб разам з Нілам Гілевічам выпусціць у свет новы унікальны зборнік.

У гэты ж час Рашчынскі спрабуе сябе ў новым амплуа — піша артыкулы, прысвечаныя лёсу Бацькаўшчыны і ролі беларускай мовы і культуры ў грамадстве. Жорстка і прынцыпова адстойвае ён высокія пазіцыі спадчыны, якая засталася на нам ад прадзедаў. Баліць яго сэрца за стан беларускай адукацыі, беларускамоўнага насельніцтва і народнай культуры.

Міхаіл Дубянецкі, Алесь Адамовіч, Пімен Панчанка, Васіль Быкаў і Ніл Гілевіч

Яшчэ ў 1986 г. Рашчынскі разам з Васілём Быкавым, Піменам Панчанкам, Максімам Лужаніным ды іншымі прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі падпісаў ліст да Прэзідэнта СССР Міхаіла Гарбачова ў абарону беларускай мовы. Цяпер жа ў адным са сваіх артыкулаў А.Р. піша:

Ва ўсім жыцці і ў кожны час родная мова зберагае энэргію, цэментуе народны дух, абуджае волю да дзяржаўнай незалежнасці, перадае вопыт папярэдніх пакаленняў наступным. Бо ў мове закадафікавана мінулае і будучае народа.

10 жніўня 2016 года Алесь Уладзіміравіч Рашчынскі скончыў свой зямны шлях, змагаючыся з цяжкай хваробай. Але ён пакінуў нам найкаштоўнейшую спадчыну, і справа яго жыве ў яго музыцы, тэкстах, дзейнасці яго вучняў. Сапраўды, Алесь Уладзіміравіч не ганяўся за славай, бо

«слава — няслушная сяброўка, а вось музыка ніколі не здрадзіць».